Yangınlar, doğal afetler arasında değerlendirilmesi gereken önemli bir tehdit unsuru olarak kabul edilmelidir. Hem can kayıplarına hem de büyük çapta maddi zararlara yol açan yangınlar, insan yaşamını ve çevreyi ciddi şekilde tehdit eder. Farklı nedenlerle ortaya çıkabilen bu felaketler, zamanında ve doğru müdahale sağlanmadığında kontrol altına alınması zor hale gelebilir ve çok daha büyük yıkımlara neden olabilir. Yangınların doğal afetler arasında ele alınması, bu olayların oluşturduğu risklerin ciddiyetini ve alınması gereken önlemlerin önemini daha iyi vurgular. Haydi gelin, yangınlar hakkında yeni bilgiler edinip, eksik kalan bilgilerimizin bir kısmını tamamlayalım.
Yangın Nedir ve Nasıl Oluşur ?
Yangın, kontrolsüz bir şekilde yayılan ve maddi zararlar ile can kayıplarına yol açan afet. Yangın, yanıcı maddelerin oksijen ile reaksiyona girmesi sonucu ortaya çıkar. Bu reaksiyon, yeterli ısı sağlandığında meydana gelir ve bu süreç, yanma olarak bilinir.
Yangının Oluşum Süreci
Bir yangının meydana gelmesi için üç temel unsur gereklidir. Bu unsurlar yangın üçgeni olarak adlandırılır:
- Yanıcı Madde: Yangının başlaması için yanıcı bir madde gereklidir. Bu madde ahşap, kağıt, plastik, petrol gibi organik maddeler veya metaller olabilir.
- Oksijen: Yanma olayı, yanıcı maddenin oksijenle tepkimeye girmesiyle oluşur. Atmosferdeki oksijen, yangının devam etmesi için gerekli olan yakıtı sağlar.
- Isı (Tutuşma Sıcaklığı): Yanıcı maddenin belirli bir sıcaklığa ulaşması gerekir. Isı kaynağı elektrik arızası, açık ateş veya güneşin yoğun ışınları olabilir.
Bu üç unsur bir araya geldiğinde, yangın oluşur. Eğer herhangi bir unsur ortadan kaldırılırsa, yangın söner. Örneğin, yangın söndürme işleminde oksijenin kesilmesi (su, yangın söndürücü köpük vs.) veya ısının düşürülmesi (soğutma) yangını durdurabilir.
Yangın kavramının temel açıklaması yukarıdaki gibi olsa da yangınların ortaya çıkmasındaki sebepler farklılık göstermektedir. Yangınların ortaya çıkmasındaki çevresel faktörler, doğal ve insan kaynaklı nedenlere bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Çevre faktörleri, özellikle doğal ortamlarda orman yangınlarının yayılmasına ve etkisinin artmasına neden olabilir. Bu faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz.
Yangınların Ortaya Çıkmasındaki Çevresel Faktörler Nelerdir?
1. İklim ve Hava Koşulları
- Sıcaklık: Yüksek sıcaklıklar, bitki örtüsünün kurumasına ve yanıcı hale gelmesine neden olur. Yaz aylarında sıcaklıkların artması, yangın riskini artırır. Çünkü kurak alan fazla olduğu için bir kıvılcımın ateşe dönmesi olasılık dahilinde olan bir durumdur.
- Rüzgar: Güçlü rüzgarlar, yangının yayılmasını hızlandırır ve kontrol altına alınmasını zorlaştırır. Ayrıca rüzgarlar, alevlerin uzun mesafelere taşınmasına ve yeni yangın odakları oluşmasına yol açabilir. Bu nedenler kısmen daha küçük bir alandan yayılmış olan yangın afeti, daha fazla yeşilin küle dönüp hayvanların can kayıplarına sebep olabilir.
- Düşük Nem: Havadaki düşük nem oranı, bitki örtüsünün ve çevresel maddelerin kurumasına neden olur. Kuruyan bitkiler yangına karşı duyarlılığı daha da artmış olur.
- Şimşek ve Yıldırım: Şimşek ve yıldırımlar, orman yangınlarının doğal nedenlerinden biridir. Özellikle kuru hava koşullarında yıldırım düşmesi yangın olayına sebebiyet verebilir.
2. Topografya (Arazi Yapısı)
- Eğim: Arazinin eğimli olması, yangının daha hızlı yayılmasına yol açar. Yokuş yukarı ilerleyen yangın, aşağıya doğru olan yangından daha hızlı yayılır, çünkü ısı yukarı doğru yükseliş gösterir.
- Arazinin Bitki Örtüsü: Bitki örtüsü yoğun olan alanlarda yangın riski fazladır. Çalılık, ormanlık alanlar gibi yüksek oranda yanıcı madde içeren bölgeler, yangınların çıkması ve yayılması için oldukça elverişlidir.
3. Kuraklık
- Uzun süreli yağışsız dönemler, özellikle ormanlık ve tarım alanlarında bitki örtüsünün kurumasına neden olur. Kuruyan bitkiler yangına karşı çok daha hassas hale gelir ve yangın kolayca çıkartılabilir.
4. Doğal Afetler
- Volkanik Patlamalar: Volkanik patlamalar sonucunda açığa çıkan lavlar ve sıcak gazlar, çevredeki bitki örtüsünü tutuşturabilir ve geniş çaplı yangınlara neden olabilir.
- Depremler: Depremler sonrası elektrik hatlarının kopması, gaz borularının patlaması gibi olaylar yangına sebebiyet verebilir.
5. İnsan Etkileri (Dolaylı Çevresel Faktörler)
- Tarım Faaliyetleri: Tarlaların temizlenmesi amacıyla kontrollü olarak başlatılan yangınlar, kontrol dışına çıkarak büyük yangınlara dönüşebilir.
- Orman Tahribatı ve Kaçak Kesim: Orman alanlarının bilinçsizce kesilmesi, kalan ağaç ve bitki örtüsünün kuru ve yanıcı hale gelmesine neden olur.
- Sanayi ve İnşaat Faaliyetleri: Fabrikaların çevresinde çıkan kıvılcımlar, atık maddeler ya da dikkatsiz inşaat faaliyetleri yangına neden olabilir.
- İhmal ve Kazalar: Piknik alanlarında söndürülmeden bırakılan ateşler, sigara izmaritleri, cam şişelerin mercek etkisi yaratması, elektrik kaçaklarının tamiratının yapılmaması, gazın açık unutulması, gibi insan kaynaklı faktörler yangınların başlamasında etkili olabilir.
6. Yanıcı Madde Birikimi
- Çevredeki ölü yapraklar, dallar, kurumuş bitkiler gibi yanıcı maddelerin birikmesi, yangınların daha hızlı başlamasına ve büyümesine neden olabilir. Özellikle ormanlık alanlarda bu tür yanıcı maddelerin yoğunluğu yangın riskini ciddi oranda artırır.
7. Yabancı Türlerin Yayılması
- Bazı istilacı bitki türleri, bulunduğu çevredeki ekosisteme uyum sağlamaz ve hızlı bir şekilde kurur. Bu da yangın riskini artırır, çünkü bu bitkiler daha kolay alev alabilir.
Yangın Çeşitleri Nelerdir?
- A Sınıfı Yangınlar: Genellikle kor biçiminde olan ve organik katı yanıcı maddelerin neden olduğu yangınlardır. Örneğin; ahşap, kağıt, kumaşı verebiliriz.
- B Sınıfı Yangınlar: Sıvı olan ya da yanıcı sıvı özelliği gösterebilen katı maddelerin neden olduğu yangınlardır. Örneğin; benzin, alkol, yağ verilebilir.
- C Sınıfı Yangınlar: Gazların (metan, propan,doğal gaz, LPG, bütan vb. ) yanması sonucu oluşan yangınlardır.
- D Sınıfı Yangınlar: Metal nesnelerin alev alması sonucu meydana gelen yangınlardır. Örnek olarak magnezyum, titanyum, uranyum, çinko, zirkonyum vb. sıralayabiliriz.
- E Sınıfı Yangınlar: Elektrik kaynaklı yangınlardır.
- F Sınıfı Yangınlar: Mutfak yağları ve yağlı maddelerin yanması sonucu oluşan yangınlardır. Örneğin mutfakta kullanılan yağın alev alması sonucu meydana gelen yangınları örnek gösterebiliriz.
Yangına karşı alınan önlemler ve yangın söndürme teknikleri, yangının türüne göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak, yangının sönmesi için yangın üçgenindeki unsurlardan en az birinin (ısı, oksijen, yanıcı madde) ortadan kaldırılması gerekir. Haydi gelin yangın üçgenin söndürülmesi nasıl olur ve yangın sınıflarına göre söndürme yöntemleri nelerdir öğrenelim.
Yangın Üçgeninin Bozulması Nasıl Gerçekleştirilir?
Bir yangının meydana gelmesi için üç temel unsur gerekli olduğundan ve bu unsurların birleşimini yangın üçgeni olarak tanımlamıştık. Bu unsurların her biri için ayrı ayrı teknikler uygulanarak söndürme işlemini profesyonel ellerle gerçekleştirebiliriz.
- Isının Ortadan Kaldırılması (Soğutma): Yangının sönmesi için alevlerin yayılmasını sağlayan ısının düşürülmesi gerekir. Bu genellikle su kullanılarak yapılır. Su, yanıcı maddeleri soğutarak alevlerin oluşmasını engeller.
- Oksijenin Kesilmesi (Boğma): Yangının devam edebilmesi için oksijen gereklidir. Oksijen kaynağını kesmek, yangını boğarak söndürmeyi sağlar. Bu yöntem genellikle yangın söndürücüler, köpük, toz veya kum gibi malzemelerle uygulanır.
- Yanıcı Maddenin Ortadan Kaldırılması (Açlık): Yangının yayılmasını sağlayan yanıcı maddeler ortadan kaldırıldığında yangın sönebilir. Yangının çevresindeki yanıcı maddelerin uzaklaştırılması veya alevlere maruz kalan bölgenin izole edilmesi bu yöntemle yapılabilir.
Yangın Türüne Göre Söndürme Yöntemleri Nelerdir?
Yangının türüne göre söndürme teknikleri değişiklik gösterir. Yanlış yöntem kullanılması durumunda yangın söndürülmeyebilir ya da daha kötü hale gelebilir.
A Sınıfı Yangınlar (Katı Madde Yangınları)
- Söndürme Yöntemi: Bu yangınlar ahşap, kağıt, kumaş gibi yanıcı katı maddelerin yanması sonucu çıkar. Su en yaygın kullanılan söndürme maddesidir. Su, ısıyı alarak yangının yayılmasını engeller. Aynı zamanda kum veya yangın söndürme cihazları da kullanılabilir.
B Sınıfı Yangınlar (Sıvı Madde Yangınları)
- Söndürme Yöntemi: Benzin, alkol, yağ gibi yanıcı sıvıların yanması sonucu oluşur. Bu tür yangınlarda su kullanılmamalıdır, çünkü su yanıcı sıvıları yayabilir. Bunun yerine köpük ya da karbondioksit (CO₂) yangın söndürücüleri tercih edilmelidir. Köpük, sıvının yüzeyini kapatarak oksijenle temasını keser ve yangını boğar.
C Sınıfı Yangınlar (Gaz Yangınları)
- Söndürme Yöntemi: Metan, propan, bütan gibi yanıcı gazların yanması sonucu oluşan yangınlardır. Bu tür yangınlarda gaz kaynağının kesilmesi esastır. Karbondioksit (CO₂) veya kuru kimyevi toz (KKT) yangın söndürücüler kullanılır.
D Sınıfı Yangınlar (Metal Yangınları)
- Söndürme Yöntemi: Magnezyum, alüminyum gibi metallerin yanması sonucu çıkar. Metal yangınları su ile söndürülemez, çünkü suyla temas eden bazı metaller patlayıcı reaksiyonlar verebilir. Bunun yerine kuru toz (özel metal yangını tozu) kullanılır.
E Sınıfı Yangınlar (Elektrik Kaynaklı Yangınlar)
- Söndürme Yöntemi: Elektrik tesisatlarından veya elektrikli cihazlardan çıkan yangınlardır. Bu tür yangınlarda önce elektrik akımı kesilmelidir. Su kesinlikle kullanılmamalıdır çünkü iletken olduğu için elektrik çarpmasına neden olabilir. Karbondioksit (CO₂) veya kuru kimyevi toz (KKT) yangın söndürücüler kullanılmalıdır.
F Sınıfı Yangınlar (Yağ Yangınları)
- Söndürme Yöntemi: Mutfaklarda kullanılan yağların yanması sonucu oluşur. Su kullanılmamalıdır, çünkü su, yağı sıçratarak yangını büyütebilir. Bunun yerine özel yağ yangını söndürme cihazları veya yangın battaniyesi kullanılmalıdır.
Yangın söndürme, doğru yöntemlerin ve ekipmanların kullanılmasıyla daha etkili hale gelir. Yanlış müdahaleler yangının daha da büyümesine neden olabilir, bu yüzden yangın türüne göre uygun bir strateji ve ekipman belirlenmesi çok önemlidir.
Yangın Söndürme Ekipmanları Nelerdir?
- Yangın Söndürücüler: Farklı yangın türlerine göre kullanılan yangın söndürücüler vardır (CO₂, kuru kimyevi toz, köpük vb.). Her yangın türüne uygun söndürücü kullanılmalıdır.
- Su: En yaygın yangın söndürme yöntemidir, özellikle A sınıfı yangınlarda kullanılır.
- Kum veya Toprak: Küçük çaplı yangınları boğmak için kullanılabilir.
- Yangın Battaniyesi: Küçük yangınların üzerine örtülerek oksijenle teması kesilir ve yangın boğulur.
Yangın Söndürme Stratejileri Nelerdir?
- Erken Müdahale: Yangına erken müdahale etmek, yangının büyümeden söndürülmesini sağlar. Küçük yangınlar için taşınabilir yangın söndürücülerin kullanılması etkili bir çözümdür.
- Yangının Yayılmasını Önleme: Yangın yayılmadan önce çevresindeki yanıcı maddeler uzaklaştırılmalı ve yangının büyümesi engellenmelidir.
- Tahliye ve Güvenlik: Yangın söndürme çabaları başarısız olursa, insanları güvenli bölgelere tahliye etmek öncelikli olmalıdır. Yangının kontrol altına alınması zorlaştığında, itfaiye ekiplerinin çağrılması gerekir.
Yangın Anında Yapılması Gerekenler Nelerdir?
- Yangını çevrede bulunan kişilere duyurmaya çalışın. 155 Acil Çağrı merkezini bilgilendirin.
- Doğru söndürme cihazı kullanın.
- Çökerek veya emekleyerek ilerleyin.
- Asansörleri kesinlikle kullanmayın.
- Tahliye sırasında kapalı kapılara dikkat edin.
- Giysilerin tutuşması durumunda battaniyeden yardım alın. Mahsur kalınması durumunda boşlukları ıslak bezle tıkalı duruma getirin.
- İtfaiye ekiplerinin rahat çalışabilmesi için yangın bölgesini boşaltın.
Yangınlarını Önlemek İçin Yapılabilecekler Nelerdir?
- Ateş yakmanın veya sigara içmenin yasak olduğu yerlerde ateş yakılmaması
- Sigara izmaritin tamamen söndürüldüğünden emin olunması ve bu gibi maddelerin atılması amacıyla yapılmış kap veya kutulara atılması,
- Gerek açık alanda mangal gibi gerekse de evlerde ısıtıcılar gibi ısı kaynaklarının dikkatli kullanılması ve bireylerin böyle noktalardan söndürülmeden veya kapatılmadan ayrılmaması,
- Ateş başlatıcı kibrit ve çakmak gibi malzemeleri çocukların erişemeyeceği yerlerde saklanması.
- Yaşam alanlarındaki elektrik tesisatının ve elektronik ürünlerin standartlara uygunluğunun kontrol edilmesi
- Elektronik tesisatlarda ve prizlerde akım kapasitesini aşmayacak şekilde kullanım sağlanması
- Elektronik ürünlerin üreticilerinin talimatları doğrultusunda kullanılması,
- Elektronik cihazların kullanılmadığı durumlarda ‘’bekleme” veya “uyku” gibi modlara alınmasındansa tamamen kapatılması veya prizden çekilmesi,
- Evlerde mobilya ve tekstil malzemelerin kolay tutuşmayan malzemelerden seçilmesi,
- Ortamda gaz kaçağı hissedilirse havalandırma yapılıp 187 Doğalgaz İhbar Hattı ve 112 Acil Çağrı Merkezi gibi çağrı merkezlerinin süratle aranması,
- Gaz kaçağı hissedildiğinde, kıvılcım başlatacak herhangi bir hamlenin yapılmaması,
- Gaz ve duman dedektörü kullanılması ve bu sistemlere bağlı alarmların kurulması,
- Evde engelli bireyler var ise alarmların bu bireylerin de algılayacağı şekilde kurgulanması gerekmektedir.
Yangın Hazırlıkları Nelerdir?
- Yangınlar ve yangın söndürme cihazları ile ilgili eğitim alınması
- Yaşam alanlarının (ev, okul, iş yeri vb) acil durum eylem planlarının öğrenilmesi
- Acil durum ihbar butonlarının öğrenilmesi
- Yaşam alanlarındaki acil çıkış kapılarının ve yollarının öğrenilmesi
- Öğrenilen bu yollardan güvenli noktaya kadar çıkışın tüm aile bireyleri ile öğrenilip tatbikatlar ile bu bilgilerin pekiştirilmesi
- Yaşam alanlarında standartlara uygun, bakımları yapılmış yangın söndürme cihazlarının bulundurulması
- Yangın ile yaşanabilecek kayıplar için sigorta yaptırılması
Kaynakça
- YangınUzay, Yangın Nedir?, (2021) , https://www.uzayyangin.com/yangin-nedir.html , linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- YangınUzay, Yangın Çeşitleri Nelerdir ?, (2021) , https://www.uzayyangin.com/yangin-nedir.html , linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Akut, Yangın Anında Neler Yapılmalıdır?,(2021), https://afet.akut.org.tr/yangin-nedir/, linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Akut, Yangın Afeti ,(2021), https://afet.akut.org.tr/yangin-nedir/, linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Yangınmerdiveni, Yangın Çeşitleri nelerdir?, https://yanginmerdivenitr.com/yangin-cesitleri-nelerdir/ , linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Yangınmerdiveni, Yangınlara Stratejik Müdahaleler, https://yanginmerdivenitr.com/yangin-siniflandirmasi-ve-stratejik-mudahale-alevlerin-gucunu-kontrol-altina-alin/ , linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Akut, Yangına Karşı Alınması Gereken Önlemler, (2021) https://www.afad.gov.tr/afadem/yangin , linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Yangın Görseli., https://www.pexels.com/tr-tr/arama/yang%C4%B1n/ linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Kereste Görseli., https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/kereste-ve-agaclar-19481083/ linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- İtfaiye Görseli., https://www.pexels.com/tr-tr/arama/itfaiye/ linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Piknik Ateşi Görseli, https://www.pexels.com/tr-tr/arama/piknik%20ate%C5%9Fi/ linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
- Şimşek Görseli, https://www.pexels.com/tr-tr/arama/y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m/ linkinden 18.09.2024 tarihinde alınmıştır.
