Hava Kirliliği Ölçüm Kağıdı Yapıyoruz

Yaşanabilir bir gelecek için sağlıklı çevre, temel insan haklarının başında gelmektedir. Bu yüzden çevre için yapacağımız her güzel adım insanlık için yapılacaktır. Sağlıklı nesiller yetiştirmek için de temiz bir çevre bırakmak günümüzde kabul görmüş gerçeklerden bir tanesidir. 

Çevre Ve Çevre Kirliliği

Çevre; Dünyamız üzerinde yaşam faaliyetlerini devam ettiren nesnelerin ömürleri boyunca faaliyetlerini sürdürdüğü dış ortamlardır. Okullar, parklar, şehirler, ormanlar, denizler gibi etrafımızda bulunan canlı ve cansız tüm nesneler dış ortamımız sayılıp çevremizi oluşturan örneklerden bir kaçıdır. Bu yüzden çevreyi, yaşadığımız ortamlar olarak da tanımlayabiliriz. Tüm canlılar hayatını sürdürebilmek için temiz bir çevreye ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden çevre kirliliği kavramı dikkat etmemiz gereken önemli bir noktadır. Çevre kirliliği; çevrenin öğelerini olumsuz yönde etkileyen maddelerin temel alanlarımıza karışıp, verimsizleşmesine sebep olan her türlü etkendir. Çevre kirliliğinin başlıca nedenlerini aşağıdakiler gibi sıralayabiliriz;

• Plansız Sanayileşme,
• Plansız Kentleşme,
• Orantısız Nüfüs Artışı,
• Doğal Kaynakların Orantısız ve Yoğun Kullanımı,
• Artan enerji ihtiyacı,
• Fosil yakıtların orantısız kullanımı vb. .

Fark ettiniz mi? Bu nedenlerin hepsi insanlar tarafından oluşturulmaktadır. O halde çevre kirliliğini, yapay bir şekilde insan eli tarafından ortaya çıkarılan bozunma olarak özetleyebiliriz. Bu farklı bozunmalar, çevre kirliliğini çeşitlendirmektedir.

Çevre kirliliği çeşitleri; Toprak kirliliği, Su kirliliği, Radyoaktif Kirlilik, Işık kirliliği, Gürültü Kirliliği ve Hava Kirliliği olarak sınıflandırabiliriz. Bu seferki Nasıl Yapılmış köşemizde Hava Kirliliği etkinliği yapacağız. Haydi gelin Hava Kirliliğini yakından tanıyalım. 

Hava, yer küreyi çevreyen atmosferi meydana getiren kaynaktır. Atmosferimiz %78 Azot, %2 oksijen, %1 diğer gazlardan oluşmaktadır. Hava Kirliliği, zararlı maddelerin atmosferimize girmesidir. Bir başka deyişle katı, sıvı, gaz madde ve partiküllerin havada bulunma yüzlerinin artarak ekolojik dengeye bozacak düzeye gelmesidir. İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için meydana gelen üretim ve tüketim atıklarının sonucu olan havayı kirletip canlılığı olumsuz etkilemektedir. Kükürt gazı gibi zararlı gazların havada yağmur ve bulutlara karışmasıyla tahrip edici boyutlara ulaşabilir örneğin; yeşil alanları tahrip edip, suların kirliliğini de tetiklemektedir.

Hava kirliliğine neden olan etkenleri;

• Egzoz Gazları
• Kalitesiz yakıt kullanımı 
• Orantısız kozmetik kullanımı
• Sanayilerde fabrika gazlarının filtresiz kullanımı 
• Kimyasal kullanımındaki artış olarak sıralayabiliriz.

Hava kirliliğini önlemek için bir birey olarak alabileceğimiz önlemler

1. İlk olarak eğitimin önemi göz önünde bulundurup bilinç seviyemizi arttırmak.
2. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelip, fosil yakıt kullanımını en az seviyeye indirgemek,
3. Sanayi atıklarını çevreye gelişigüzel atmamak,
4. Yakıtlar, soba gibi aletleri tekniğine uygun verimlilikte kullanmak,
5. Binalarda ısı izolasyonu tercih etmek,
6. Fabrika bacalarına filtre takmak,
7. Deodorant gibi spreylerin kullanımı azaltmak gibi önlemler çözüm önerilerinin sadece bir kaçıdır.

Türkiyede 2020 yılında yapılan bir araştırmada, 72 ilden alınabilen partikül madde verilerine göre (PM10) incelenmiş olup 45 ilde hava kirliliğinin belirlenen ulusal değerleri aştığı tespit edilmiştir. Acaba sizin şehriniz bu 45 il arasında mı araştırmaya ne dersiniz çocuklar ? Sağlıklı kalmak için solumamız gereken hava ne kadar temiz? Havadaki toz ve partiküllerinden ne kadar etkileniyoruz? Haydi gelin soluduğumuz havanın kalitesini öğrenmeye çalışalım ve partikül yakalayarak hava kirliliği ölçüm kağıdı etkinliği yapalım. Öncelikle size bazı sorularım var. 

Tahmini Gözlem Soruları

1- Evinizde ya da çevrenizde soluduğunuz havada ne tür parçacıklar bulmayı düşünüyorsunuz?

2-Deneyde konumlandıracağınız kartlardan hangisinin daha fazla partikül yakalayacağını düşünüyorsunuz? Neden?

Hangi Malzemelere sahip olmalıyız? 

• Kareli Kağıt
• Karton
• Yapıştırıcı
• Vazelin 
• Kalem 
• Cetvel 
• İp ya da misine 
• Makas 
• Plastik Bıçak (Tereyağı bıçağı ya da spatula benzeri bir araç da olabilir.)
• Bant
• Büyüteç (Büyüteç temin edemezseniz telefon uygulamasını kullanabilirsiniz.)

Yapılış Tarifi

1. 15×15 cm ölçüsünde kare formatta 3 adet karton parçaları keselim.
2. Kareli kağıdı 10X10 karelik eşit alanda kesin. Eğer kareli kağıdınız yoksa karton üzerine 10×10 büyüklüğünde kalem ve cetvel kullanarak eşit kareler çizelim. Birimlerin eşit olmasına dikkat edelim. Birim karelerin oranı birbirine eşit olduğu zaman bu sayıları (15×15 ya da 10×10) değiştirmenizin bir sakınca yoktur. Sadece karton boyutları kareli kağıttan büyük olmalıdır.
3. Hazırladığınız kareli kağıdı , her bir karton üzerine yapıştırıcı ile yapıştıralım. Yapıştırıcının iyice kuruduğundan emin olun.

1. Her karta bir numara verin ve konum ismi yazın. (Örneğin 1 numaralı karton mutfak, 2 numaralı karton bahçe, 3 numaralı karton Lavabo)
2. Her bir kartın üzerine şeffaf bir tabaka olan vazelini ince bir tabaka olacak şekilde plastik bıçak ile sürelim. Her birim kare üzerine vazelin geldiğinden emin olun.
3. Daha sonra oluşturduğumuz 3 kartın her birinin sağ üst köşesine makas yardımıyla küçük bir delik açalım. 
4. 20-30 cm uzunluğunda ip ya da misine parçasını bu delikten geçirip bağlayalım.
5. Kartları belirlediğiniz konumdaki herhangi bir yükseltiye bağlayın, ya da bant yardımıyla tutturun. Kartları yüksek bir yere asacaksanız lütfen yetişkin yardımı almaya dikkat edin.

1. Parçacıkların vazelin üzerine çökmesi ve en iyi sonucu gözlemlemek için 5 gün bekleyin. Eğer 24 saat gibi bir sürede deneyi tamamlamak isterseniz yine deney gözleminde bulunabilirsiniz. Kartlarınzı dışarı konumlandırdığınız da hava durumunu takip etmeyi unutmayın çocuklar. Yağmur yağıp kartlar ıslanırsa gözlem sonuçlarınız olumsuz etkilenebilir.
2. Ve gözlem zamanı. Haydi büyüteci alıp kartonlarımız ne yakalamış inceleyelim.

Sonuç Gözlemleri ve Sorular

Evet çocuklar hatırlıyor musunuz size bazı sorular yöneltmiştim. Astığınız kartlardan yola çıkarak hangi konumun daha fazla parçacığı yakaladığını buldunuz mu? Tahmin ve sonuç gözlemleriniz birbiriyle uyuştu mu ? Eğer evin içinde çok fazla parçacık gözlemlediyseniz ebeveyninize evinizde hava filtresi bulundurup bulundurmadığını sorabilirsiniz. Astığınız kartların sonucuna göre hava kalitesinin düşük olduğunu farkettiyseniz bulunduğunuz mevsimden yola çıkarak polen üretimini, ağaç sayısını, sokaktan geçen araç trafiğini inceleyebilirsiniz. Acaba sonuçlar farklı bir ay ya da mevsimde değişim gösterebilir mi ?

Kendinize özgü hava kirliliği ölçüm kağıtlarınızı ve gözlem sonuçlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın ! STEAM on Metaverse Instagram sayfasından bize ulaşabilirsiniz.

Kaynakça

1. Çevkoçocuk, (2022). Çevre Nedir? . https://www.cevkococuk.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1&Itemid=150 linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
2. ÇevreMersin, (2022). Çevre kirliliği sebepleri . https://cevre.mersin.bel.tr/cevre-kirliliginin-ana-nedenleri linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
3. Temiz Hava Hakkı Platformu , (2021). Çevre Nedir ? https://www.temizhavahakki.com/kararapor2021/gclid=CjwKCAiAy_CcBhBeEiwAcoMRHBkyLRDiEUEJ4HuC13VTfBz3E4jOnxmcFNBJbA2jWv8sGKPOAULYAhoC_PUQAvD_BwE linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
4. Clearwaycommunitysolar, (2020). Testing Your Home Air Quality . https://www.clearwaycommunitysolar.com/blog/science-center-home-experiments-for-kids/testing-your-home-air-quality/ linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
5. Ekolojist, (2018). Çevre Nedir? . https://ekolojist.net/hava-kirliligi-nasil-onlenir/ linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
6. https://www.pexels.com/tr-tr/arama/air%20pollution/ hava kirliliği

1. Çevkoçocuk, (2022). Çevre Nedir? . https://www.cevkococuk.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1&Itemid=150 linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
2. ÇevreMersin, (2022). Çevre kirliliği sebepleri . https://cevre.mersin.bel.tr/cevre-kirliliginin-ana-nedenleri linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
3. Temiz Hava Hakkı Platformu , (2021). Çevre Nedir ? https://www.temizhavahakki.com/kararapor2021/gclid=CjwKCAiAy_CcBhBeEiwAcoMRHBkyLRDiEUEJ4HuC13VTfBz3E4jOnxmcFNBJbA2jWv8sGKPOAULYAhoC_PUQAvD_BwE linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
4. Clearwaycommunitysolar, (2020). Testing Your Home Air Quality . https://www.clearwaycommunitysolar.com/blog/science-center-home-experiments-for-kids/testing-your-home-air-quality/ linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
5. Ekolojist, (2018). Çevre Nedir? . https://ekolojist.net/hava-kirliligi-nasil-onlenir/ linkinden 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
6. Hava Kirliliği fotoğrafı. https://www.pexels.com/tr-tr/arama/air%20pollution/ 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
7. Çevre fotoğrafı. https://www.pexels.com/tr-tr/arama/%C3%A7evre/ 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
8. Sanayi endüstrisi fotoğrafı. https://www.pexels.com/tr-tr/arama/%20industry/ 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
9. Kalabalık şehir nüfusu örnek fotoğrafı. https://www.pexels.com/tr-tr/arama/n%C3%BCf%C3%BCs%20/ kalabalık nüfus 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
10. Fosil yakıt örneği fotoğrafı. https://www.pexels.com/tr-tr/arama/benzin%20/ 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
11. Hava Kirliliği Fabrika Bacası fotoğrafı. https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/dumanla-kaplanmis-gri-kule-3080527/ 14.12.2022 tarihinde alınmıştır.
12. Çetinkaya, A.G., 2022. Hava Kirliliği Gözlem Kağıdı Yapımı Çekimi. STEAM on Metaverse, İstanbul.